Corona en algemene voorwaarden

De uitbraak van het Coronavirus is zo uitzonderlijk dat ook algemene voorwaarden niet in alle gevallen soelaas bieden. Hoe kan daar mee worden omgegaan? Avinci Advocaten heeft volgens diverse bronnen de beste opties op een rij gezet en wordt in dit artikel aan de hand van vijf onderwerpen ingegaan op veelvoorkomende algemene voorwaarden. Wat te doen met gesloten commerciële contracten? Kun je van overeengekomen afname- of leveringsverplichtingen af door de corona-crisis? Hierbij worden de Metaalunievoorwaarden 2019 als voorbeeld gebruikt. Corona en algemene voorwaarden

Overmacht

Artikel 8 van de Metaalunievoorwaarden 2019 luidt met betrekking tot overmacht als volgt:

8.1.    Een tekortkoming in de nakoming van zijn verplichtingen kan aan opdrachtnemer niet worden toegerekend, indien deze tekortkoming het gevolg is van overmacht.

8.2.    Onder overmacht wordt onder meer verstaan de omstandigheid dat door opdrachtnemers ingeschakelde derden zoals leveranciers, onderaannemers en transporteurs, of andere partijen waarvan opdrachtgever afhankelijk is, niet of niet tijdig voldoen aan hun verplichtingen, weersomstandigheden, natuurgeweld, terrorisme, cybercriminaliteit, verstoring van digitale infrastructuur, brand, stroomstoring, verlies, diefstal of verloren gaan van gereedschappen, materialen of informatie, wegblokkades, stakingen of werkonderbrekingen en import- of handelsbeperkingen.

Deze algemene voorwaarde wijkt af van de wettelijke regeling. Het verschil zit erin dat in de wet overmacht staat omschreven als een omstandigheid die ‘niet te wijten is aan de schuld van de schuldenaar en ook niet op grond van de wet, gemaakte afspraken of algemene opvattingen voor rekening van de schuldenaar behoort te komen’. Deze algemene omschrijving staat niet in de algemene voorwaarden opgenomen. Daarvoor in de plaats worden voorbeelden genoemd van overmacht. De uitbraak van een virus zoals het Coronavirus staat daar niet tussen. Wel blijkt uit de woorden “onder meer” dat sprake is van een niet limitatieve opsomming. Ook omdat de uitbraak van het Coronavirus in het verlengde van het wel genoemde ‘natuurgeweld’ ligt, mag ervan worden uitgegaan dat Corona valt onder het begrip ‘overmacht’ van deze algemene voorwaarden.

De wanprestatie als gevolg van de uitbraak van het Coronavirus kan daarom niet aan de opdrachtnemer worden toegerekend. Het effect daarvan is dat schade als gevolg van deze wanprestatie niet op de opdrachtnemer kan worden verhaald.

Houd wel rekening met situaties waarin nakoming niet onmogelijk is, maar min of meer bezwaarlijk. Dan kan geen sprake zijn van overmacht. Hetzelfde geldt als de opdrachtnemer de wanprestatie had behoren te vermijden, bijvoorbeeld omdat slechts één mogelijkheid om na te komen was afgesneden maar andere wegen nog wel openstonden.

Opschorting

Artikel 8 van de Metaalunievoorwaarden 2019 luidt met betrekking tot opschorting als volgt:

8.3     Opdrachtnemer heeft het recht de nakoming van zijn verplichtingen op te schorten als hij door overmacht tijdelijk is verhinderd zijn verplichtingen jegens opdrachtgever na te komen. Als de overmachtssituatie is vervallen, komt opdrachtnemer zijn verplichtingen na zodra zijn planning het toelaat.

Hiervoor werd al geconcludeerd dat ervan uit mag worden gegaan dat Corona valt onder het begrip ‘overmacht’ van de algemene voorwaarden. Als door het Coronavirus een contract tijdelijk niet kan worden nagekomen, mag de opdrachtnemer daarom zijn verplichtingen opschorten. Ook hierbij geldt dat geen sprake is van overmacht als de nakoming niet onmogelijk is, maar min of meer bezwaarlijk en er nog andere wegen openstonden om na te komen.

Ontbinding

Artikel 8 van de Metaalunievoorwaarden 2019 luidt met betrekking tot ontbinding als volgt:

8.4.    Indien er sprake is van overmacht en nakoming blijvend onmogelijk is of wordt, dan wel de tijdelijke overmachtssituatie meer dan zes maanden heeft geduurd, is opdrachtnemer bevoegd de overeenkomst met onmiddellijke ingang geheel of gedeeltelijk te ontbinden. Opdrachtgever is in die gevallen bevoegd de overeenkomst met onmiddellijke ingang te ontbinden, maar alleen voor dat deel van de verplichtingen dat nog niet is nagekomen door opdrachtnemer.

De wettelijke regeling bepaalt dat als door overmacht blijvend of tijdelijk niet aan de verplichtingen van een contract kan worden voldaan, de wederpartij het recht heeft om de overeenkomst geheel of gedeeltelijk te ontbinden.

De algemene voorwaarden zijn ruimer dan deze wettelijke regeling. Ook de opdrachtnemer mag bij zijn eigen overmacht namelijk het contract ontbinden. Als sprake is van een tijdelijke overmachtssituatie, moet deze wel tenminste zes maanden hebben geduurd. Op grond van de algemene voorwaarden lijkt deze termijn ook te gelden als de wederpartij het contract wil ontbinden bij tijdelijke overmacht. De algemene voorwaarden sluiten de wettelijke regeling echter niet uit, zodat de wederpartij ook mag ontbinden als de overmacht korter duurt dan zes maanden.

De Metaalunievoorwaarden 2019 bevatten in artikel 21.1 nog een regeling voor opzegging of annulering van het contract. Op grond van die regeling is het een opdrachtgever alleen toegestaan het contract op te zeggen of te annuleren als de opdrachtnemer daarmee instemt. De opdrachtgever is dan een vergoeding verschuldigd. Opzegging of annulering is echter iets anders dan ontbinding. In geval van overmacht, is deze regeling voor opzegging of annulering daarom niet van toepassing.

Schadevergoeding

Artikel 8 van de Metaalunievoorwaarden 2019 luidt met betrekking tot schadevergoeding als volgt:

8.5.    Partijen hebben geen recht op vergoeding van de als gevolg van de overmacht, opschorting of ontbinding in de zin van dit artikel geleden of te lijden schade.

Een dergelijke bepaling wordt ook wel exoneratieclausule genoemd: een bepaling die de verplichting tot vergoeden van schade uitsluit of beperkt. Een in algemene voorwaarden opgenomen exoneratieclausule wordt ten opzichte van een ‘consument’-contractspartij vermoed onredelijk bezwarend te zijn en kan dan door consumenten worden vernietigd. De gebruiker van de algemene voorwaarden kan deze vernietiging alleen tegenhouden door te weerleggen dat de exoneratieclausule onredelijk bezwarend is. Indien nodig, kunnen niet-consumenten met een beroep op redelijkheid en billijkheid een exoneratieclausule buiten spel zetten. Dat zal alleen in hoge uitzonderingssituaties slagen, bijvoorbeeld als de schade het gevolg is van opzet of grove schuld.

Houd rekening ermee dat het niet treffen van adequate maatregelen tegen verdere verspreiding van Coronavirus op de werkvloer, kan worden aangemerkt als grove schuld waardoor uitsluiting of beperking van een schadevergoedingsplicht op losse schroeven kan komen te staan.

De Metaalunievoorwaarden 2019 hebben ook clausules die de omvang van de te vergoeden schade beperken tot het bedrag dat onder de verzekering van opdrachtnemer valt (artikel 13.2) en tot een bedrag van 15% van de opdrachtsom (artikel 13.3). Daarnaast worden onder meer ook gevolschade uitgesloten en schade veroorzaakt door opzet of bewuste roekeloosheid van hulppersonen of niet leidinggevende. Met deze laatste bepaling wordt de rand opgezocht van de wettelijke mogelijkheden.

Onvoorziene omstandigheden

De Metaalunievoorwaarden 2019 besteden geen aandacht aan onvoorziene omstandigheden.

Artikel 6:258 van het Burgerlijk Wetboek luidt als volgt:

1. De rechter kan op vordering van een der partijen de gevolgen van een overeenkomst wijzigen of deze geheel of gedeeltelijk ontbinden op grond van onvoorziene omstandigheden welke van dien aard zijn dat de wederpartij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten. Aan de wijziging of ontbinding kan terugwerkende kracht worden verleend.
2. Een wijziging of ontbinding wordt niet uitgesproken, voor zover de omstandigheden krachtens de aard van de overeenkomst of de in het verkeer geldende opvattingen voor rekening komen van degene die zich erop beroept.

De onvoorziene omstandigheden moeten van dien aard zijn dat de wederpartij geen ongewijzigde instandhouding van de contractuele verhouding mag verwachten. Daaraan zal niet snel worden voldaan: redelijkheid en billijkheid vereisen immers eerst trouw aan het gegeven woord en laten afwijking daarvan slechts bij hoge uitzondering toe. Afhankelijk van de impact daarvan op het contract, is de uitbraak van het Coronavirus zo’n uitzondering.

Als de rechter overgaat tot wijziging of ontbinding van het contract, kan hij daaraan voorwaarden verbinden. Ook kan de rechter bepalen dat partijen het contract geheel mogen ontbinden als zij het niet eens zijn met een wijziging of gedeeltelijke ontbinding door de rechter. Bovendien kan de rechter aan een wijziging of ontbinding voorwaarden verbinden, zoals het betalen van een schadeloosstelling of vermindering van de tegenprestatie.

Met name de niet in de Metaalunievoorwaarden 2019 opgenomen wettelijke regeling voor onvoorziene omstandigheden, biedt ruimte voor maatwerk. Deze vordering moet bij een rechter worden ingesteld, maar het bestaan van die mogelijkheid zorgt ervoor dat een contractspartij sneller bereid is hierover onderling afspraken te maken.

Primair: heronderhandelingsplicht bij onvoorziene omstandigheden

De uitvoering van een contract wordt beheerst door de redelijkheid en billijkheid (art. 6:2/6:248 BW). De redelijkheid en billijkheid brengen met zich dat partijen, waaronder ook commerciële partijen, rekening moeten houden met elkaars gerechtvaardigde belangen. Aldus HR 19 oktober 2007, NJ 2007/565 (Vodafone/ETC). De redelijkheid en billijkheid kunnen nopen tot een onderhandelingsplicht in geval van onvoorziene omstandigheden. Zie Tjittes, Contracteren 2012, p. 98 en Schelhaas, ORP 2018, p. 25. Internationaal is een heronderhandelingsplicht in geval van onvoorziene omstandigheden niet ongebruikelijk (zie art. 1195 Franse Code civil, art. 6:111 Principles of European Contract Law en art. 6.2.3 UNIDROIT Principles for International Commercial Contracts).

In veel gevallen worden algemene voorwaarden gebruikt als aanvulling op deze afspraken, de spreekwoordelijke “kleine letters”. Met de juiste algemene voorwaarden kunnen problemen in de toekomst worden voorkomen. Het is dan ook van groot belang dat de algemene voorwaarden met veel zorgvuldigheid en aandacht worden opgesteld en gelezen. Avinci Advocaten kan u daarin adviseren door de algemene voorwaarden te toetsen en zonodig aan te passen of zelf op te stellen.

En mocht het ondanks alle voorzorgen toch nog mislopen met uw contractspartner, dan staat Avinci Advocaten u graag terzijde bij het oplossen van een conflict. In eerste instantie door te proberen in onderling overleg tot een acceptabele oplossing te komen. Mocht dat niet lukken en is de gang naar de rechter niet te vermijden, dan strijdt Avinci Advocaten voor het maximale resultaat. Binnen kantoor is veel kennis over en ervaring in het procesrecht aanwezig zodat u veilig langs de klippen van een procedure wordt geloodst.

Corona en algemene voorwaarden bron: recht, avvvr, penrose, barenstkrantz